จากการที่ยาบางตัวมีประโยชน์ต่อสุขภาพอย่างมาก เช่น อินซูลินสำหรับโรคเบาหวานประเภท 1 หรือ ยาปฏิชีวนะสำหรับโรคปอดบวม หรืออาจเป็นเพราะยานั้นดีสำหรับอาการต่างๆ มากมาย เช่น แอสไพริน ซึ่งมักถูกเรียกว่า ยาวิเศษเพราะสามารถบรรเทาอาการปวด รักษาหรือป้องกันโรคหัวใจและหลอดเลือด และแม้แต่ป้องกันโรคมะเร็งได้ (R)
เมตฟอร์มินจะอยู่ในข่ายยาวิเศษนี้ได้หรือไม่? เมตฟอร์มินได้รับการอนุมัติในสหรัฐอเมริกาให้ใช้รักษาโรคเบาหวานประเภท 2 เมื่อใช้ร่วมกับการควบคุมอาหารและการออกกำลังกายสำหรับผู้ที่มีอายุ 10 ปีขึ้นไป แต่ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา มีความสนใจเพิ่มขึ้นเกี่ยวกับศักยภาพในการป้องกันหรือรักษาสภาวะอื่นๆ ที่หลากหลาย รวมถึงความชราด้วย ใช่แล้ว... ความแก่ หากเป็นเช่นนั้นจริง "ยามหัศจรรย์" อาจเป็นการพูดที่น้อยไปสำหรับความวิเศษของสรรพคุณ
เมตฟอร์มิน (Metformin) เป็นยาอะไร?
ประวัติความเป็นมาของเมตฟอร์มิน (R) ย้อนกลับไปหลายร้อยปี ในยุโรป สมุนไพร Galega officinalis เป็นที่นิยมนำมาใช้เกี่ยวกับทางเดินอาหารและรักษาปัญหาทางเดินปัสสาวะและโรคอื่นๆ จากนั้นในปี 1918 นักวิทยาศาสตร์คนหนึ่งได้ค้นพบว่า สารสำคัญที่ออกฤทธิ์ก็คือ กัวนิดีน (Guanidine) ที่สามารถลดน้ำตาลในเลือดได้ ยาที่มีกัวนิดีน เช่น เมตฟอร์มินและเฟนฟอร์มินได้รับการพัฒนาเพื่อรักษาโรคเบาหวาน แต่ก็ไม่ได้รับความนิยมเนื่องจากผลข้างเคียงร้ายแรงที่เกิดจาก Phenformin และประกอบกับเวลานั้นมีการค้นพบอินซูลินด้วย
เมตฟอร์มินถูกค้นพบอีกครั้งในอีกหลายทศวรรษต่อมา และได้รับการอนุมัติให้ใช้รักษาโรคเบาหวานในยุโรปในปี 1950 จนกระทั่งปี 1995 FDA ได้อนุมัติให้ใช้ในสหรัฐอเมริกา นับตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา ยาดังกล่าวได้กลายเป็นยาที่ใช้กันอย่างแพร่หลายมากที่สุดสำหรับผู้ป่วยโรคเบาหวานที่ไม่สามารถควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้ด้วยการรับประทานอาหารและการออกกำลังกายเพียงอย่างเดียว
ประโยชน์ของเมตฟอร์มินอาจมีมากกว่าโรคเบาหวาน
เป็นเวลาหลายทศวรรษ ที่เราทราบกันว่า เมตฟอร์มินไม่เพียงแต่ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือดของผู้ป่วยโรคเบาหวานเท่านั้น เมตฟอร์มินยังมี ประโยชน์ต่อระบบหัวใจและหลอดเลือด (R) ด้วย รวมถึงการช่วยลดอัตราการเสียชีวิตจากโรคหลอดเลือดหัวใจ และบางครั้งก็ช่วยให้ผู้ป่วยโรคเบาหวานลดน้ำหนักส่วนเกินได้ด้วย
เมตฟอร์มินอาจมีประโยชน์ต่อสุขภาพสำหรับผู้ที่ไม่ได้เป็นโรคเบาหวานด้วย แพทย์ได้สั่งจ่ายยาชนิดนี้นอกเหนือจากที่ระบุในฉลากยามานานแล้ว นั่นคือ เพื่อรักษาสภาวะที่อยู่นอกเหนือการใช้ที่ได้รับอนุมัติ ซึ่งได้แก่ :
ภาวะก่อนเป็นเบาหวาน (Prediabetes) ผู้ที่เป็นภาวะก่อนเบาหวาน จะมีน้ำตาลในเลือดสูงขึ้น ซึ่งยังไม่สูงพอที่จะเข้าข่ายเป็นโรคเบาหวาน เมตฟอร์มินช่วยชะลอการเกิดโรคเบาหวานหรือป้องกันการเกิดโรคเบาหวานได้ (R)
โรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์ (Gestational diabetes) หญิงตั้งครรภ์บางคนอาจมีระดับน้ำตาลในเลือดสูงขึ้นและกลับสู่ภาวะปกติหลังคลอดได้ เมตฟอร์มินสามารถช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดระหว่างตั้งครรภ์ (R) ในสตรีดังกล่าว
Polycystic ovary syndrome (PCOS) ความผิดปกตินี้ มีแนวโน้มที่จะส่งผลกระทบต่อหญิงสาวที่รังไข่มีซีสต์หลายอัน ประจำเดือนมาไม่ปกติและมีปัญหาเรื่องการเจริญพันธุ์เป็นอาการปกติ แม้ว่าผลการศึกษาทางคลินิกจะก้ำกึ่ง แต่ยาเมตฟอร์มินก็ได้ถูกนำมาใช้กับคนไข้กลุ่มนี้เป็นเวลาหลายปี (R) เพื่อช่วยในการควบคุมประจำเดือน การเจริญพันธุ์ และระดับน้ำตาลในเลือดที่สูงขึ้น
น้ำหนักเพิ่มขึ้นจากยารักษาโรคจิต ยารักษาโรคจิตเป็นยาที่มีประสิทธิภาพซึ่งสั่งจ่ายสำหรับโรคทางจิตเวช เช่น โรคจิตเภท (Schizophrenia) ผลข้างเคียงที่พบบ่อยประการหนึ่งคือ น้ำหนักที่เพิ่มขึ้นอย่างมาก เมตฟอร์มินอาจลดน้ำหนักที่เพิ่มขึ้นในบางคนที่รับประทานยาเหล่านี้ (R)
นอกจากนี้ นักวิจัยกำลังตรวจสอบศักยภาพของเมตฟอร์มินในการ
ลดความเสี่ยงของโรคมะเร็ง (R) ในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ซึ่งรวมถึง มะเร็งเต้านม มะเร็งลำไส้ใหญ่ และมะเร็งต่อมลูกหมาก
ลดความเสี่ยงต่อภาวะสมองเสื่อมและโรคหลอดเลือดสมอง การศึกษาบางชิ้นระบุว่า การรับรู้ลดลงและอัตราภาวะสมองเสื่อมลดลง (R) รวมถึงอัตราโรคหลอดเลือดสมองที่ลดลง (R) ในกลุ่มผู้ป่วยโรคเบาหวานที่รับประทานเมตฟอร์มิน เมื่อเทียบกับผู้ที่ไม่ได้รับยา
ชะลอวัย ป้องกันโรคตามวัย และเพิ่มอายุขัย การศึกษาเบื้องต้นชี้ให้เห็นว่าเมตฟอร์มินอาจชะลอความแก่และเพิ่มอายุขัย (R) โดยการปรับปรุงการตอบสนองของร่างกายต่ออินซูลิน ผลของสารต้านอนุมูลอิสระ และปรับปรุงสุขภาพของหลอดเลือด
เนื่องจากการวิจัยส่วนใหญ่เกี่ยวกับเมตฟอร์มิน จะเน้นเฉพาะผู้ที่เป็นเบาหวานหรือผู้ที่เป็นโรคก่อนเบาหวาน จึงยังไม่ชัดเจนว่า ผลลัพธ์ที่ได้เหล่านี้จำกัดอยู่เฉพาะผู้ที่มีอาการเหล่านั้น หรือผู้ที่ไม่มีโรคเบาหวาน ก็อาจจะได้รับประโยชน์ด้วยเช่นกัน
อาการข้างเคียงของเมตฟอร์มิน
ข้อมูลด้านความปลอดภัยของเมตฟอร์มินค่อนข้างดี ผลข้างเคียงที่พอพบได้ เช่น อาการคลื่นไส้ ปวดท้อง หรือท้องร่วง ซึ่งมีแนวโน้มที่จะไม่รุนแรง ผลข้างเคียงที่ร้ายแรงมากขึ้นนั้นพบได้น้อยมาก รวมถึงอาการแพ้อย่างรุนแรงและภาวะที่เรียกว่ากรดแลกติก (Lactic acidosis) ซึ่งเป็นการสะสมของกรดแลคติคในกระแสเลือด ผู้ที่เป็นโรคไตชัดเจนมีความเสี่ยงสูง ดังนั้นแพทย์จึงมักหลีกเลี่ยงการสั่งยาเมตฟอร์มินสำหรับคนไข้โรคไต
สรุป
เมตฟอร์มิน เป็นการรักษาทางเลือกแรกสำหรับโรคเบาหวานประเภท 2 ซึ่งเป็นไปตามแนวทางปฏิบัติของโรคเบาหวานในปัจจุบัน เป็นยาที่มีราคาไม่แพงนักและคนส่วนใหญ่เข้าใจถึงผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นเป็นอย่างดี
หากคุณเป็นโรคเบาหวานและต้องการเมตฟอร์มินเพื่อช่วยลดน้ำตาลในเลือด ประโยชน์ต่อสุขภาพอย่างอื่นของเมตฟอร์มินก็เป็นผลข้างเคียงที่ยอดเยี่ยมและไม่เป็นอันตรายใดๆ และถ้าคุณไม่เป็นโรคเบาหวานล่ะ? มันอาจจะช่วยชะลอวัยและยืดอายุขัยได้
จากการวิจัยจนถึงขณะนี้มีแนวโน้มที่ดี แต่เราต้องการหลักฐานที่น่าสนใจมากกว่านี้ก่อนที่จะสนับสนุนการใช้อย่างแพร่หลายสำหรับผู้ที่ไม่เป็นโรคเบาหวาน แต่สำหรับนักวิจัยทางคลินิกที่หวังจะเปลี่ยนยาเก่าให้เป็นยามหัศจรรย์ตัวใหม่ เมตฟอร์มินดูเหมือนจะเป็นจุดเริ่มต้นที่ดี