การให้ Senolytic ร่วมกันช่วยลดอาการกระดูกพรุนหลังวัยหมดประจำเดือนและส่งเสริมการสร้างกระดูกใหม่
dr.bunlue- 16 พ.ค.
- ยาว 1 นาที
ทีมนักวิจัยนำเสนอข้อมูลที่แสดงให้เห็นว่า การใช้ยาคู่ dasatinib และ quercetin ช่วยบรรเทาอาการกระดูกพรุนหลังวัยหมดประจำเดือนในหนูทดลองด้วยการกำจัดเซลล์เสื่อมสภาพ
ประเด็นสำคัญ
การสะสมของเซลล์ที่เสื่อมสภาพ (Senescence cell) ซึ่งเป็นเซลล์ที่ไม่ยอมตายด้วยกลไก Apoptosis (การตายของเซลล์ที่ถูกกำหนดไว้เมื่อเซลล์เสื่อมสภาพ) และเซลล์เสื่อมพวกนี้จะปล่อยโมเลกุลการอักเสบ (SASP) ไปยังเนื้อเยื่อรอบๆ ทำให้เกิดโรคกระดูกพรุนในวัยหมดประจำเดือน
การให้ยารักษาเซลล์เสื่อมสภาพ (senolytic) ซึ่งเป็นยาที่ทำลายเซลล์เสื่อมสภาพ ทั้ง dasatinib และ quercetin ช่วยบรรเทาอาการโรคกระดูกพรุนในวัยหมดประจำเดือนในหนูทดลอง
การใช้เมทริกซ์ไฮโดรเจลที่มี dasatinib และ quercetin ร่วมกับโปรตีนสร้างกระดูกชื่อ bone morphogenetic protein 2 (BMP2) ช่วยเร่งการฟื้นฟูกระดูกในหนูทดลองที่มีกระดูกขาหัก
โรคกระดูกพรุนหลังวัยหมดประจำเดือนซึ่งเกิดจากการขาดฮอร์โมนเอสโตรเจน ส่งผลให้เกิดความไม่สมดุลในการสร้างและสลายกระดูก นำไปสู่ภาวะกระดูกเปราะบางในผู้หญิงสูงอายุ แม้การรักษาด้วยฮอร์โมนเอสโตรเจนจะเป็นหนึ่งในวิธีบำบัดที่แนะนำ แต่ผลข้างเคียง เช่น การเกิดลิ่มเลือดและความเสี่ยงมะเร็งเต้านม หรือมดลูกทำให้ต้องมีการค้นหาวิธีรักษาที่ปลอดภัยและมีประสิทธิภาพมากขึ้น
ในงานวิจัย ที่ตีพิมพ์ใน Bioactive Materials, Liu และคณะจาก East China University แสดงให้เห็นว่า การใช้ยาคู่แดซาทินิบและเควอซิทิน (R) ช่วยบรรเทาอาการกระดูกพรุนหลังวัยหมดประจำเดือนในหนู โดยพบว่า ประโยชน์ของยาทั้งสองเกิดจากการเลือกกำจัด เฉพาะเซลล์ชราในกระดูก นอกจากนี้ การใช้เมทริกซ์ไฮโดรเจลที่มียาทั้ง 2 ตัวนี้ร่วมกับโปรตีน BMP2 ยังช่วยกระตุ้นการเติบโตของกระดูกใหม่ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ผลการวิจัยชี้ให้เห็นว่า ผู้ป่วยกระดูกพรุนหลังวัยหมดประจำเดือน อาจใช้แดซาทินิบและเควอซิทินเพื่อบรรเทาอาการได้
สาร Senolytic ช่วยฟื้นฟูกระดูกใหม่
Liu และคณะได้สร้างแบบจำลองกระดูกพรุนหลังวัยหมดประจำเดือนในหนูอายุ 12-14 เดือน (เทียบเท่ามนุษย์อายุประมาณ 30 ปี) โดยการผ่าตัดรังไข่ออก จากนั้นวัดความหนาแน่นของกระดูกขา (femur) ด้วยเครื่องไมโครซีที สแกน ซึ่งผลการทดลองแสดงให้เห็นว่า การตัดรังไข่ลดความหนาแน่นของกระดูกอย่างมีนัยสำคัญ แต่การรักษาด้วยแดซาทินิบและเควอซิทินช่วยฟื้นฟูความหนาแน่นนี้ได้
Dasatinib และ quercetin ช่วยฟื้นฟูความหนาแน่นของกระดูกในสัตว์ทดลองที่เป็นโรคกระดูกพรุนในวัยหมดประจำเดือน หนูวัยที่ขาดฮอร์โมนเอสโตรเจน ซึ่งเอารังไข่ออก (M-OVX) แสดงแร่ธาตุของกระดูก (โครงสร้างสีขาว) และความหนาแน่นน้อยกว่าหนูที่มีสุขภาพดี (M-SHAM) แต่ดาซาตินิบและเควอซิติน (M-DQ) ช่วยให้กลับคืนความหนาแน่นของกระดูกนี้ได้
เพื่อยืนยันกลไกการทำงานของยาทั้งสอง ทีมวิจัยได้วัดระดับโปรตีนที่พบในเซลล์เสื่อมสภาพ (p16 และ p53) ในกระดูก พบว่าการตัดรังไข่เพิ่มปริมาณโปรตีนทั้งสองมากกว่าเท่าตัว แต่การรักษาด้วยแดซาทินิบและเควอซิทิน ได้ลดระดับโปรตีนเหล่านี้ลงอย่างชัดเจน ผลลัพธ์สนับสนุนสมมติฐานว่า ยาทั้งสองกำจัดเซลล์เสื่อมสภาพจริง
Dasatinib และ quercetin ลดการสะสมของเซลล์เสื่อมภาพในโรคกระดูกพรุนในวัยหมดประจำเดือนที่กระตุ้นการขาดฮอร์โมนเอสโตรเจน สำหรับโปรตีนเซลล์ชราภาพ p16 (กราฟซ้าย) และ p53 (กราฟขวา) การนำรังไข่ออก (M-OVX) จะเพิ่มระดับโปรตีนมากกว่าสองเท่าเมื่อเทียบกับหนูที่มีสุขภาพดี (M-SHAM) การรักษาด้วย Dasatinib และ Quercetin (M-DQ) ลดปริมาณของโปรตีนเหล่านี้ลงอย่างมากด้วยการกำจัดรังไข่ ซึ่งบ่งชี้ว่า senolytics กำจัดเซลล์เสื่อมภาพได้
การทำงานร่วมกันระหว่างยารักษาเซลล์เสื่อมสภาพและโปรตีน BMP2
ทีมวิจัยยังทดสอบประสิทธิภาพของการใช้แดซาทินิบและเควอซิทินร่วมกับโปรตีน BMP2 ในการฟื้นฟูกระดูกที่ถูกทำลายในหนูทดลอง ผลปรากฏว่า การใช้ยาทั้งสองร่วมกับ BMP2 ให้ผลดีกว่าการใช้อย่างใดอย่างหนึ่งเพียงอย่างเดียว ชี้ให้เห็นถึงฤทธิ์เสริมกันในการส่งเสริมการสร้างกระดูกใหม่
Dasatinib และ quercetin พร้อมด้วยโปรตีน BMP2 ที่ส่งเสริมการสร้างกระดูกเสริมฤทธิ์กันในการเสริมการสร้างกระดูกใหม่ ในสัปดาห์ที่สี่และแปดสัปดาห์ ดาซาทินิบและเควอซิตินร่วมกับ BMP2 (DQ+BMP2) ช่วยเพิ่มการสร้างกระดูกใหม่ (โครงสร้างสีขาว) ได้ดีกว่าการไม่ใช้เลย (Blank) การใช้เมทริกซ์ไฮโดรเจลเพียงอย่างเดียว (Control) ดาซาทินิบ และเควอซิตินในเมทริกซ์ไฮโดรเจล (DQ) และ BMP2 ในเมทริกซ์ไฮโดรเจล (BMP2)
"นี่เป็นครั้งแรกที่ชี้ให้เห็นว่า - แดซาทินิบและเควอซิทิน - ช่วยบรรเทา โรคกระดูกพรุนหลังวัยหมดประจำเดือน โดยป้องกันการสูญเสียมวลกระดูกทั้งร่างกายและฟื้นฟูกระดูกเป็นพื้นที่ ผ่านการทำงานร่วมกับ BMP2" Liu และคณะระบุ
การรักษาโรคกระดูกพรุนในวัยหมดประจำเดือน
ก่อนหน้านี้มีการศึกษาที่แสดงให้เห็นว่า แดซาทินิบและเควอซิทินกระตุ้นการสร้างกระดูกในโรคกระดูกพรุนจากวัยชรา (senile osteoporosis) แต่การศึกษานี้เป็นหลักฐานแรกที่แสดงว่า ยาทั้งสองสามารถรักษากระดูกพรุนจากภาวะขาดเอสโตรเจนได้
หากผลลัพธ์เหล่านี้สามารถประยุกต์ใช้กับมนุษย์ได้ ผู้หญิงที่เป็นโรคกระดูกพรุนหลังวัยหมดประจำเดือน อาจพิจารณาใช้แดซาทินิบและเควอซิทินเพื่อบรรเทาอาการ โดยแดซาทินิบเป็นยาต้านมะเร็งที่ต้องสั่งโดยแพทย์ ส่วนเควอซิทินสามารถหาซื้อได้ทั่วไป
อ้างอิง:-
Ying Wang, Lingbin Che, Xi Chen, Zirui He, Dianwen Song, Yuan Yuan, Changsheng Liu. Repurpose dasatinib and quercetin: Targeting senescent cells ameliorates postmenopausal osteoporosis and rejuvenates bone regeneration, Bioactive Materials, Volume 25, 2023, Pages 13-28, ISSN 2452-199X, https://doi.org/10.1016/j.bioactmat.2023.01.009.
Comments