ในบทนี้ผมจะพูดถึงเรื่องกระบวนการสังเคราะห์เม็ดสีเมลานิน ซึ่งทั้งหมดนี้เกิดขึ้นภายในเมลาโนโซม ซื่งอยู่ในเซลล์เมลาโนไซต์อีกที ดังในรูป
จากรูป คุณจะเห็นว่า กระบวนการสังเคราะห์เม็ดสีเมลานินที่อยู่ในกรอบสีแดงนี้จะเกิดขึ้นในเมลาโนโซม จากนั้นเมลาโนโซมก็จะถูกส่งผ่านท่อเด็นไดร์ทไปสู่เซลล์คีราติโนไซต์ ซึ่งก็เปรียบได้ว่าเมลาโนโซมเป็นเหมือนกับโรงงานที่ผลิตสินค้า (ซึ่งก็คือ เมลานิน) จากนั้นก็จะขนส่งไปที่ร้านค้าเพื่อแสดงสินค้า (เปรียบร้านค้าได้กับเซลล์คีราติโนไซต์)
ดังนั้น ถ้ามีการขัดขวางการส่งสินค้า ก็จะไม่เห็นสินค้าแสดงให้เห็นที่ร้านค้า ซึ่งก็คือเราจะไม่เม็ดสีเมลานินที่ผิว เนื่องจากไม่มีเม็ดสีเมลานินที่เซลล์คีราติโนไซต์ นั่นเอง! ... พอมองเห็นภาพนะครับ
ในการสังเคราะห์เมลานินนั้นจะดูค่อนข้างเข้าใจยากและซับซ้อนสักหน่อยสำหรับคนที่ไม่คุ้นเคย แต่พวกเราไม่ต้องไปสนใจมากหรอกครับ มาจับประเด็นที่สำคัญก็พอ ผมเลยขอสรุปง่ายๆ ตามภาพด้านล่างนี้นะครับ
ในการสังเคราะห์เม็ดสีเมลานิน ถ้าดูจากรูปด้านขวา จะมีสารตั้งต้นคือ Tyrosine จากนั้นก็จะถูกสังเคราะห์ต่อไปจนในที่สุดได้เป็นเม็ดสีเมลานิน
จะเห็นว่าในกระบวนการสังเคราะห์นี้จะเกี่ยวข้องกับเอ็นไซม์หลักคือ Tyrosinase เท่านั้น และเป็นตัวที่นักวิทยาศาสตร์พยายามจะหาทางยับยั้งการทำงานของมันให้สำเร็จ ส่วนเอ็นไซม์ตัวอื่นๆ มีความสำคัญน้อยมากและมักจะไม่เป็นที่สนใจ ในบทความนี้จึงเน้นไปที่ Tyrosinase เป็นหลัก
ส่วนปัจจัยที่มีผลในการกระตุ้นให้มีการสร้างเมลานิน มีดังนี้
รังสี UVA ถือว่าเป็นปัจจัยหลัก ที่ไปกระตุ้นเซลล์เมลาโนไซต์โดยตรง ทำให้เกิดการสังเคราะห์เมลานินขึ้น ดังรูป — ส่วนใหญ่จะเกิดจากปัจจัยนี้
ปัจจัยที่ 2 — เซลล์คีราติโนไซต์เมื่อได้รับรังสี UV จะปล่อยสาร a-MSH (Alpha-Melanocyte Stimulating Hormone), Prostaglandin E2 (PGE2), Plasmin, Adenocorticotropic hormone (ACTH) และ Endothelial-1 ซึ่งสารทุกตัวนี้จะไปกระตุ้นเซลล์เมลาโนไซต์ ให้สร้างเม็ดสีเมลานิน
นอกจากแสงแดดแล้ว ยังพบว่ามีสาเหตุอื่นๆ ที่ทำให้สีผิวเข้มขึ้นได้ เช่น
ยาคุมกำเนิด หรือฮอร์โมนบางอย่าง เช่น เอสโตรเจน หรือโปรเจสเตอโรน
ความเครียดเรื้อรัง จะเห็นว่าในบางคนทำให้ผิวหน้าหมองคล้ำได้
ยาบางชนิด ที่ทำให้ผิวหนังบางลงและไวต่อแสง
สารเคมีในเครื่องสำอาง หรือน้ำหอมทำให้เกิดการแพ้ ไวต่อแสง หรือผิวหนังอักเสบ
พันธุกรรมหรือเชื้อชาติ ที่ทำให้ไวต่อแสงอยู่แล้ว เช่นกลุ่มชาวเอเซีย กลุ่มฮีสแปนิค (กลุ่มชนละติน)
แร่ธาตุบางอย่าง เช่น ทองแดง สังกะสี ธาตุเหล็ก ทำให้มีการสร้างสีเมลานินได้มากขึ้น